Komperda, Joanna

Małecki, Jan

oryginały dostępne na miejscu

wersja cyfrowa dostępna na miejscu

wersja cyfrowa dostępna w internecie

Jan Małecki urodził się w 1926 r. w Sosnowcu jako syn urzędnika. W trzecim roku życia zamieszkał wraz z rodzicami w Krakowie, gdzie ojciec dostał posadę w PZUW (Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych). Mieszkali w ówczesnym drapaczu chmur - w budynku PZUW przy ul. Dunajewskiego. W wieku sześciu lat został osierocony przez matkę (1933 r.). Po śmierci matki pierwszy raz był na wakacjach nad polskim morzem w Karwi. 
W 1933 r. rozpoczął naukę w elitarnej szkole powszechnej w Krakowie, przy Seminarium Nauczycielskim na rogu ulic Straszewskiego i Piłsudskiego, gdzie uczył się razem z przyszłym kard. Franciszkiem Macharskim. W 1939 r. ukończył szóstą klasę szkoły powszechnej i został przyjęty do IV Gimnazjum im. Sienkiewicza przy ul. Krupniczej w Krakowie. 
Od urodzenia wyjeżdżał z rodzicami lub wujostwem na wakacje. Wakacje 1937 r. spędził w Jastarni, zwiedził Gdynię. Rok później spędził tydzień na Wileńszczyźnie, a tuż przed wybuchem wojny wrócił z wakacji w Zakopanem. 
Pamięta atmosferę ostatnich dni sierpnia 1939 r. oraz pierwsze dni wojny (m.in. wjazd wojsk niemieckich do Krakowa). Wojnę przeżył spokojnie i, jak sam przyznaje, w warunkach niemal "komfortowych". We wrześniu 1939 r. rozpoczął naukę w gimnazjum, które jednak wkrótce zamknięto. Naukę kontynuował w domu wraz z kuzynem, na zewnątrz pobierając tylko lekcje francuskiego. W roku szkolnym 1940/1941 ukończył siódma klasę szkoły powszechnej, wymaganej przy przyjęciu do szkoły zawodowej (pośród szkół średnich tylko szkoły zawodowe były otwarte) i rozpoczął naukę w szkole handlowej. W ramach tajnych kompletów eksternistycznie zdawał egzaminy, mimo iż wcześniej nie korzystał z nauki organizowanej w systemie tajnym. W ten sposób zaliczył cztery klasy gimnazjum i zdał tzw. małą maturę (koniec 1943 r.). 
W 1943 r. pojechał do rodziny w Warszawie, gdzie był świadkiem powstania w getcie żydowskim. W tym samym roku rozpoczął pracę w PZUW. Prawdopodobnie od zimy 1943/1944 wstąpił do Armii Krajowej, gdzie pełnił niewielkie funkcje wywiadowcy w Krakowie (przyjął pseudonim "Tur") jednak swoje działania określa jako małoznaczące. 
Pamięta dzień wyzwolenia Krakowa przez żołnierzy Armii Czerwonej (18 stycznia 1945 r.). Wkrótce nastąpiło ujawnienie się jego oddziału AK przed nowym okupantem. 
Tuz po wojnie (luty 1945 - luty 1946) kontynuował naukę w klasach licealnych IV Gimnazjum im. Sienkiewicza przy ul. Krupniczej w Krakowie (dwie klasy równolegle), po czym, w lutym 1946 r. zdał egzamin dojrzałości. Nadal pracował w PZUW. W październiku 1945 r. (jeszcze przed maturą) rozpoczął studia na kierunku historia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wraz z Kołem Naukowym Historyków Studentów UJ, wyjeżdżał na liczne wycieczki po Polsce. W 1948 r., dzięki otrzymanemu stypendium, mógł zakończyć pracę w PZUW. Dwa lata później ukończył studia i otrzymał nakaz pracy w technikum zawodowym w Elblągu na stanowisku nauczyciela historii. Tam poznał przyszłą żonę. Mimo panującego reżimu stalinowskiego, w elbląskiej szkole nie spotkał się z naciskami lub szykanami ze strony organizacji partyjnej (która była dość słaba w tej szkole). Pisał wówczas o historii i zabytkach Elbląga do lokalnych wydawnictw naukowych. 
W 1954 r. rozpoczął pracę w instytucie historii Polskiej Akademii Nauk w Krakowie  oraz doktorat na UJ. W 1956 r. otrzymał przydział na mieszkanie dwupokojowe w Krakowie dla siebie, żony i rocznego syna Piotra. Dwa lata później przyjął propozycję posady w katedrze historii gospodarczej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Krakowie (dzisiejsza Akademia Ekonomiczna). Zajął się badaniami nad historią handlu miast polskich w epoce nowożytnej oraz nad historią Krakowa. Wraz z Bieniarzówną, w latach "™70-tych i "™80-tych, opracował trzytomowe Dzieje Krakowa. Był redaktorem Rocznika Naukowego Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, którego został później członkiem honorowym. Współtworzył również Kronikę Krakowa oraz Encyklopedię Krakowa (wydaną w 2003 r.). 
W latach 1975-1978 pełnił funkcję prorektora WSE. W 1976 r. wyjechał z chórem akademickim na festiwal do Anglii. Tam odwiedzili ośrodek dla byłych żołnierzy Armii Andersa. Pamięta okres narodzin Solidarności w WSE. W maju 1981 r. został wybrany rektorem WSE, funkcję tą pełnił przez trzy lata. Rektorat przypadł na okres stanu wojennego. 13 grudnia 1981 r. zwołał zebranie Collegium Rektorskiego. Nikt z pracowników nie został internowany. 16 grudnia został wraz z innymi rektorami szkół wyższych wezwany do Ministerstwa. W okresie stanu wojennego rektorzy uczelni krakowskich spotykali się u prof. Gierowskiego. Prof. Małecki był zmuszony do "lawirowania" pomiędzy dobrem uczelni a wymaganiami władz. Pozostał bezpartyjny. Pomagał w rozwoju struktur Solidarności WSE. 
W 1959 r. w ramach delegacji z PAN, po raz pierwszy wyjechał zagranicę, do Pragi. W 1968 r. przebywał na półrocznym stypendium w Paryżu. Fascynowało go "przekraczanie żelaznej kurtyny". Wyjeżdżał również do Anglii i Austrii. 
Dzięki poznanemu jeszcze w okresie okupacji Jerzemu Janikowi, był zapraszany na spotkania z księdzem, a później biskupem Karolem Wojtyłą. Dyskusje historyczne i filozoficzne odbywały się w domu Janików. Również po wyborze Karola Wojtyły na papieża, prof. Małecki był kilkukrotnie na podobnych spotkaniach w Castel Gandolfo (1982-2002).
Po powrocie ze stypendium w Paryżu, w 1969 r. był wypytywany przez SB o osoby, z którymi tam się spotykał. 

Poprzez moje pytania powróciliśmy do okresu przedwojennego. Co roku Jan Małecki wyjeżdżał z rodzicami lub wujostwem na wakacje: Zarzecze (1928), Jaworze (1928 r.) Rajcza (1929 r.), Rabka (1931r.), Lanckorona (1932r.), Karwia (1933r. 1934 r.), Przyszowa k. Limanowej (1935r. 1936r.), Jastarnia (1937r.), Wileńszczyzna (1938 r.), Zakopane (1939 r.). Od dziecka marzył by zostać naukowcem, profesorem historii. Zainteresowanie historią zrodziło się dzięki lekturze popularnych książek historycznych dla dzieci. Spełniły się również jego marzenia o podróży do Paryża, Rzymu i Ziemi Świętej (1988 r.).
Pamięta przedwojenne i wojenne stosunki polsko-żydowskie w Krakowie. Wspomina śmierć i pogrzeb Piłsudskiego, szkolne wymiany korespondencji z dziećmi z Zaolzia po jego zajęciu przez Polskę oraz przyjazd do Krakowa wiejskich dzieci z Polesia.
Jako student korzystał w pełni z życia kulturalnego Krakowa. Często bywał w teatrze na sztukach granych przez Solskiego, Osterwę, Łomnickiego). Słuchał wykładów popularnych Wincentego Lutosławskiego. Rozczytywał się w utworach Gałczyńskiego. Należał do Towarzystwa Polsko-Czechosłowackiego oraz Towarzystwa Polsko-Szwedzkiego. Unikał pochodów 1-majowych, uczestniczył zaś w wiecu młodzieży 3 maja 1946 r. w Krakowie. 
Do 1956 r. żyli z żona w rozłące, ponieważ ona mieszkała najpierw w Elblągu, a potem w Szklarskiej Porębie, on zaś pracował w Krakowie. W tymże roku dostał jednak przydział na mieszkanie.  
Otrzymał liczne odznaczenia, większość jednak od władz PRL, głównie za osiągnięcia na kolejnych szczeblach kariery nauczycielskiej i naukowej (z których nie jest dumny). Ceni sobie jedynie Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz Honoris Grazia od Prezydenta Krakowa z okazji 80-tych urodzin (2006 r.). W 2000 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa AE. 
Przeszedł na emeryturę w 1997 r., jednak nadal prowadzi badania naukowe, recenzuje prace doktorskie i habilitacyjne. Jest redaktorem naukowym pisma Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. 

JEDNOSTKA ARCHIWALNA o nazwie Jan Małecki - relacja biograficzna

Ścieżka rekordu

Dane podstawowe